SANAT, EDEBİYAT VE SÖZ ÜZERİNE/RAMİZ AYDIN
Sanat hayatı güzelleştirmek ve daha anlamlı hale getirmek için insanoğlu tarafından bir ihtiyaç olarak benimsenmiş, başlatılmış ve geliştirilmiştir.
Sanat denilen nitelikli etkinlik insan için, hayat içindir.
Sanat medeniyet içindir.
Sanat medeni insan olmak içindir.
Sanat insanca duygu ve duyarlılıkları geliştirmek içindir.
Sanat, insanı daha nitelikli olmaya, daha anlamlı yaşamaya, daha güzel insan ilişkileri geliştirmeye davet eder.
Bir yazı ve söz sanatı olan edebiyat “edep” sözünden türemiştir.
Malumdur ki edep sözü düzgün davranış, terbiye anlamına gelmektedir, dolayısıyla edebiyat bilim olarak yazıyı veya sözü edepli, düzgün kullanmaktır.
Medeni insanın her hali anlamlıdır.
Kelimeleri gelişigüzel kullanmaktan kaçınır, sözün söylenişine, söyleniş güzelliğine, ulaşmak istediği anlama, insan üzerinde bıraktığı etkiye önem verir.
Türk medeniyetinde birçok yazar ve şairin söze, sözün gücüne, sözün değerine, incitmeden söylemek gerektiğine önem verdiğini görmekteyiz.
Türk medeniyetinin şahika eserlerinden biri olan Kutad-gu Bilig’de Yusuf Has Hacip atamız yaklaşık bin yıl önce, zaman geçse dahi değerinden hiçbir şey kaybetmeyen, bugün için bile çokça ihtiyaç duyduğumuz pek anlamlı sözleri bize hediye etmiştir.
“Söz ağızda iken sahibinin esiridir, ağızdan çıktıktan sonra sahibi sözün esiridir.”
“İnsanı dil kıymetlendirir ve insan onunla saadet bulur, insanı dil kıymetten düşürür ve insanın dili yüzünden başı gider.”
“İnsanın süsü yüz, yüzün süsü göz; aklın süsü dil, dilin süsü sözdür. İnsan sözünü dil ile söyler, sözü iyi olursa yüzü parlar.”
“Çok dinle fakat az konuş, sözü akıl ile söyle…”
“Hangi iş olursa olsun sen onu tatlı dille karşıla, her işte tatlı dil kullanırsan saadet sana bağlanır.”
Bakalım bu konuda insana saygıyı ve sevgiyi baş tacı eden Yunus Emre’miz neler söylemiş?
Söz ola kese savaşı,
Söz ola kestire başı;
Söz ola ağulu aşı,
Yağ ile bal ede bir söz.
Az söz erin yüküdür,
Çok söz hayvan yüküdür,
Bilene bu söz yeter,
Sende cevher var ise.
Biraz da Mevlana’ya kulak verelim.
“Dost acıyı söyleyen değil, acıyı tatlı söyleyebilendir. Bilmez misin ki cevap vermemek de cevaptır.”
Örnekler böylece uzayıp gider.
Söz insan için bir nimet…
Söz insanın sözle dünyaya açılan kapısı, kalemle ve kelamla sanata dönüşen güzellik…
Her türlü sözle iletişim, uzlaşma ve anlaşma için Yaradan tarafından insana bağışlanan hazine…
İnsan bu hazineyi anlamlı bir bakışla değerlendirdikçe kendi olmaya doğru yol alacaktır.
Ramiz AYDIN
